همه چیز درباره دیورتیکول مثانه

دیورتیکول مثانه برآمدگی و کیسه هایی هستند که شکل منفرد و یا حتی چندتایی در دیواره مثانه ایجاد می شود. دلایل زیادی برای ایجاد دیورتیکول در مثانه وجود دارد که با توجه به این دلایل درمان جراحی دیورتیکول مثانه انجام خواهد شد. تنگی های مسیر خروجی ادرار از مثانه می تواند موجب دیورتیکول مثانه شود. به عنوان مثال در افرادی که مبتلا به هیپرتروفی پروستات هستند احتمال بروز این عارضه افزایش می یابد. دیورتیکول مثانه به صورت متعدد یا منفرد در سایز و شکل های مختلف مشاهده می شود. در برخی موارد در دوران کودکی به طور مادرزادی دیورتیکول مثانه ایجاد می شود. در این بخش به دلایل ایجاد و نشانه ­های دیورتیکول مثانه پرداخته شده است.

دیورتیکول مثانه چیست؟

دیورتیکول مثانه یک بخش کیسه مانند در دیواره مثانه است که در برخی افراد از بدو تولد وجود دارد و در برخی دیگر در اثر دلایلی بعدها ایجاد می شود. در زیر میکروسکوپ، مثانه از 4 لایه ایجاد شده است که از سمت لایه های داخلی به بیرون اولین لایه، لایه موکوزی داخلی و بعد از آن لایه بافت پیوندی مثانه است. بعد از این لایه بخش عضلانی مثانه است. لایه بعدی نیز که آخرین لایه است، لایه پریتونم یا لایه خارجی می باشد.

دیورتیکول مثانه مادرزادی زمانی ایجاد می شود که برخی از لایه های داخلی مثانه به دیواره های ضعیف ترعضلانی مثانه فشار می آورند. دیورتیکول مادرزادی مثانه در کودکی رخ میدهد و معمولا  یک کیسه در دیواره مثانه ایجاد شده است.

چه عللی سبب دیورتیکول مثانه می شوند؟

ممکن است دلایل زیادی در ایجاد نوع مشکل دخیل باشد. این دلایل عبارتند از :

• دیورتیکول صندوقی(Hutch diverticulum)
• گرفتگی گردن مثانه(bladder neck obstruction)
• گرفتگی گردن مثانه(bladder neck obstruction)
• آسیب بخش عصبی مثانه
• انسداد خلفی مجرای ادراری
• بزرگ شدگی پروستات
• مجرای میزنای دوشاخه(Ureterocele)
• تنگی میزنای(urethral stricture)
• کم خونی داسی-شکل
• سندروم اهلر-دانلوس (Ehlers-Danlos syndrome)
• سندروم منکز(Menkes syndrome)
• سندروم پرون بلی(Prune belly syndrome)
• سندروم ویلیام(william syndrome)

دیورتیکول صندوقی(Hutch diverticulum)

برآمدگی و تورم خارجی که در ناحیه ورودی میزنای به مثانه در اثر نقص در عضله ی مثانه ایجاد شده و فقط در پسران دیده میشود.

گرفتگی گردن مثانه(bladder neck obstruction)

انقباض و فشار گردن مثانه (محل الحاق مثانه و مجرای ادراری) که عضله ی مثانه را تحت تاثیر قرار می دهد. این وضعیت در مردان بالای 50 سال غالبا دیده می شود.

آسیب بخش عصبی مثانه

برخی بیماری های عصب شناختی به اعصاب کنترل مثانه آسیب رسانده و در نتیجه عصب دهی ضعیف به مثانه سبب آسیب عضلات مثانه می شود. بیماری هایی مشابه دیابت، پارکینسون، M.S، مسمومیت با فلزهای سنگین، آسیب به نخاع و یا بیرون زدگی نخاعی.

انسداد خلفی مجرای ادراری

به شکل مادرزادی در غشای این بخش انسداد وجود دارد و فقط در پسران دیده می شود(COPUM).

بزرگ شدگی پروستات

مردان بالای 50 سال را بیشتر تحت تاثیر قرار میدهد و در نتیجه ی بزرگ شدگی پروستات به عضلات مثانه فشار وارد شده و موجب تضعیف آنها و ایجاد دیورتیکول مثانه می شود.

مجرای میزنای دوشاخه(Ureterocele)

انتهای دورتر میزنای در همان بخشی که وارد مثانه می شود خارج می شود که به دلیل وجود میزنای دوشاخه است.

تنگی میزنای(urethral stricture)

باریک شدگی مسیر میزنای به علت عفونت و التهاب، سبب تنگی میزنای می شود.

کم خونی داسی-شکل

اختلالی در مغز استخوان که منجر به کم خونی میشود. حدود 50 درصد افرادی که از این اختلال رنج میبرند درگیر بدشکلی های ساختاری دیگری از جمله مشکلات مثانه، کلیه و میزنای هستند.

سندروم اهلر-دانلوس (Ehlers-Danlos syndrome)

این سندروم شامل گروهی از اختلالات بافتهای پیوندی است که تعداد زیادی از اندامها و بافتها را درگیر می کند.

سندروم منکز(Menkes syndrome)

این اختلال به علت کمبود مس در بدن ایجاد شده. در نتیجه این مشکل عضله مثانه ضعیف شده و زمانی که مثانه با ادرار پر شده در بخشهایی دچار بیرون زدگی و تورم می شود.

سندروم پرون بلی(Prune belly syndrome)

این سندروم به نام ایگل-برت نیز شناخته میشود و نوعی اختلال نادر است که شامل عدم وجود عضلات شکمی به شکل کامل یا بخشی از آنهاست و با بدشکلی های مجاری ادراری همراه است.

سندروم ویلیام(william syndrome)

این مشکل مادرزادی بخشهای مختلفی را تحت تاثیر قرار میدهد. در این اختلال رشد و نمو بدن ضعیف و کند رخ میدهد و اجرای چهره اِلف مانند است و درجاتی از عقب ماندگی نیز مشاهده می شود.

علائم و تشخیص دیورتیکول مثانه به چه صورتی است؟

در بیشتر موارد، دیورتیکول مثانه علائم مستقیم و واضحی ندارد و بیشتر نشانه ها به مشکلات مجاری ادراری ارتباط دارد. برخی از مشکلاتی که میتواند به دیورتیکول مثانه نیز مرتبط باشد شامل موارد زیر است:

• عفونت مجاری ادراری
• سنگ مثانه
• برگشت ادرار به مجاری کلیوی
• تومور مثانه
• مشکلات اجابت مزاج
• درد و احساس پری در بخش تحتانی شکم
• وجود خون در ادرار
• درد و تب به علت التهاب دیورتیکول مثانه

نحوه ی تشخیص دیورتیکول مثانه چگونه است؟

این نوع مشکل ممکن است به شکل اتفاقی  در حین معاینه علائم و مشکلات مربوط به مجاری ادراری فرد مشخص شود. در تست هایی چون CT، MRI ،IVU دیورتیکول مثانه به شکل بدشکلی هایی نشان داده میشود. علاوه بر تستهای ذکر شده از طریق سیستوسکوپی نیز میتوان دیورتیکول مثانه را تشخیص داد. در این روش لوله ای را وارد مجرای ادراری میکنند و بخش داخلی مثانه ارزیابی میشود. کل این فرآیند شاید 10 تا 15  دقیقه به طول بینجامد.

دیورتیکول مثانه چه خطرات و عوارضی دارد؟

در صورتی که دیورتیکول مثانه ­ای با ابعاد بزرگتر از 5 سانتی متر خطر برگشت ادرار و عفونت مجاری ادراری را به شدت افزایش میدهد. التهاب مثانه و کم کاری مثانه در اثر فشار مزمن وارد شده به آن  نیز از سایر عوارض است. از طرفی باید در نظر داشت که در برخی از موارد دیورتیکول مثانه ممکن است اصلا مشکل خاصی ایجاد نکند اما درمان دلایل ایجاد کننده دیورتیکول علت اصلی درمان آن باشد.

 

چه روش های درمانی برای دیورتیکول مثانه در نظر گرفته شده است؟

در صورتی که دیورتیکول، هیچ مشکلی ایجاد نکند، نیاز به درمان ندارد. دیورتیکولی که بر اثر انسداد در مثانه ایجاد شده باشد با جراحی انسداد و دیورتیکول برداشته می شود. جراحی به شکل باز و یا از طریق لوله هایی که وارد بدن میشوند انجام می شود. در صورتی که  عفونی یا ملتهب باشد عمل جراحی پیچیده تر خواهد شد. علاوه بر این موارد برای بررسی تومور مثانه نیز از دیورتیکول نمونه گیری خواهد شد.

چه اقداماتی باید پس از جراحی صورت گیرد؟

درمان اغلب به خوبی عمل میکند و نشانه های بیماری رفع می شوند. در برخی از بیماران، پس از برداشتن انسداد مثانه نیازی به درمان دیگری وجود ندارد. هرچند در بسیاری از موارد هر چند ماه یک بار سیستوسکوپ انجام خواهد شد. پس از جراحی یک تا دو هفته به سوند مثانه نیاز پیدا میکنید. برخی از خطرات و عوارض نادر جراحی به شرح زیر هستند:

• آسیب به مجاری ادراری در اثر جراحی
• خروج ادرار از مثانه پس از جراحی
• عفونت

برخی از بیماران نیاز به خارج کردن دیورتیکول مثانه  با جراحی عمل باز دارند. در صورتی که  همچنان مثانه به خوبی عمل نکند برای فرد سوند قرار داده میشود. به شکل کلی پیش آگهی طولانی مدت درمان دیورتیکول مثانه به علت های ایجاد کننده آن بستگی دارد. بسیاری از متخصصین باور دارند که تشخیص و درمان زودهنگام در درمان بیمار و نتایج موفقیت آمیز درمان بسیار موثر است.