برای پیشگیری از سنگ کلیه چکار کنیم؟

سنگ کلیه از دوران باستان برای بشر شناخته شده است. نوآوری های زیادی در درمان سنگ کلیه انجام شده است، اما دانش بسیار کمی در مورد تشکیل سنگ و نحوه پیشگیری از کلیه وجود دارد. مصرف روزانه آب یکی از عوامل مهم در پیشگیری از سنگ کلیه است. رژیم غذایی عامل دیگری است که می تواند تشکیل سنگ کلیه را تقویت یا مهار کند. سایر موارد شامل محیط، وزن بدن و وراثت است.

توصیه های غذایی بر اساس نوع سنگ کلیه خواهد بود که توسط اورولوژیست توصیه می شود. این توصیه‌هایی که در زیر ذکر می‌شوند کلی هستند و برای شایع‌ترین تشکیل‌دهنده‌های سنگ کلیه هستند.

مصرف نکردن مایعات مضر

مقدار آبی که یک فرد برای نوشیدن نیاز دارد به آب و هوا و سطح فعالیت فرد بستگی دارد. افرادی که سنگ کلیه داشته اند باید به اندازه کافی آب و مایعات دیگر بنوشند تا حداقل 2 لیتر ادرار در روز تولید شود.

این را می توان با نوشیدن حدود 3-4 لیتر آب در هر روز به دست آورد. مقدار آن باید به صورت دوره ای حدود یک یا دو لیوان در هر ساعت مصرف شود. افرادی که در هوای گرم کار می کنند به مایعات بیشتری برای جبران مایعاتی که از طریق تعریق از دست داده اند نیاز دارند.

 نوشیدن آب کافی به رقیق نگه داشتن ادرار و دفع موادی که ممکن است سنگ تشکیل دهند کمک می کند و مهمترین کاری است که فرد می تواند برای جلوگیری از سنگ کلیه انجام دهد.

نوشیدنی های مرکباتی مانند آب لیمو و پرتقال از تشکیل سنگ محافظت می کنند زیرا حاوی سیترات هستند که از تشکیل سنگ جلوگیری می کند.

مایعاتی مانند آب گریپ فروت، کولا، آبجو، شراب، قهوه، چای باید بیش از حد خودداری شود زیرا حاوی موادی هستند که به تشکیل سنگ کمک می کند.

نداشتن رژیم غذایی نامناسب

این تصور غلط وجود دارد که برای جلوگیری از تشکیل سنگ باید از خوردن گوجه فرنگی خودداری کرد. بله، این درست است به شرطی که فرد روزانه آن ها را در مقادیر زیاد مصرف کند. خوردن یکبار یا افزودن گوجه فرنگی به غذای روزانه آسیبی نمی رساند یا خطر تشکیل سنگ را افزایش می دهد.

یکی دیگر از تصورات غلط این است که از نوشیدن شیر خودداری کنید زیرا حاوی کلسیم است. در واقع شیر به کاهش تشکیل سنگ کمک می کند. کلسیم موجود در معده به اگزالات غذا متصل می شود و از ورود آن به خون جلوگیری می کند و سپس به مجاری ادراری می تواند سنگ تشکیل دهد.

سدیم، اغلب از نمک، باعث می شود کلیه ها کلسیم بیشتری را به وسیله ادرار دفع کنند. غلظت بالای کلسیم در ادرار با اگزالات و فسفر ترکیب می شود و سنگ تشکیل می دهد. کاهش مصرف سدیم به کاهش مصرف کلسیم ترجیح داده می شود.

مصرف گوشت، ماهی و تخم مرغ باید کاهش یابد زیرا حاوی پورین هستند که در ادرار به اسید اوریک تجزیه می شود و در نتیجه سنگ های اسید اوریکی ایجاد می شود.

از خوردن بیش از حد شکلات و آجیل مانند بادام هندی باید خودداری کرد زیرا حاوی اگزالات هستند.

وقتی در کلیه فردی سنگی تشکیل می شود، احتمال تشکیل سنگ دیگر بسیار زیاد است. در صورت رعایت توصیه های فوق، کاهش قطعی عود وجود خواهد داشت. بیشتر سنگ های کوچک خود به خود دفع می شوند، اما سنگ بزرگتر ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. اگر سنگ ها در زمان مناسب درمان نشوند، می توانند آسیب جبران ناپذیری به کلیه وارد کنند.

برای سنگ کلیه چه  چیزهایی نخوریم؟

نوشیدنی هایی که باعث افزایش اگزالات می شوند مثل چای و یا استعداد سنگ سازی را بیشتر می کنند مانند آب گریپ فروت، آب سیب و کولا .

 نوشابه ها (soft drink) که متاسفانه مصرف آن ها نیز بالا است به خاطر داشتن فروکتوز، ساکروز و اسید فسفریک، خطر سنگ های کلسیمی و اسید اوریکی را افزایش می دهد.

در مورد نوشابه های ورزشی و انرژی زا با وجود اینکه مطالعات ضد و نقیضی وجود دارد ولی به نظر می رسد این نوشابه ها به دلیل این که غنی از سدیم، کربوهیدرات و کافئین می باشند بنابراین خطر سنگ کلیه را افزایش می دهد.

سنگ کلیه و ویتامین C

در افراد مبتلا به سنگ کلیه مصرف مکمل های حاوی ویتامین توصیه نمی شود.  

سنگ کلیه و وزن بدن

 با وجود اینکه نقش وزن بدن، شاخص توده بدنی (BMI) و ترکیبات بدن در ایجاد سنگ هنوز هم مورد بحث است اما مطالعات گسترده تر نشان می دهند که با افزایش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و دور مچ دست، خطر تولید سنگ کلیه نیز افزایش می یابد. جنس سنگ در این گروه از افراد نسبت به بقیه مردم متفاوت است و بجای سنگ های کلسیمی، شیوع سنگ های اسید اوریکی بیشتر است.

بیشتر بخوانید: سنگ مثانه

سنگ کلیه و ورزش

مطالعاتی که اثر ورزش را روی کاهش بروز سنگ نشان دهند کم است. از طرف دیگر شواهدی قابل توجه وجود دارد که نشان می دهد که بین بی حرکتی و در بستر ماندن و ریسک بالای بروز سنگ کلیه ارتباط وجود دارد. در کل ورزش باعث کنترل فشار خون، افزایش جریان خون در کلیه، کاهش التهابات و بهبود حساسیت به انسولین می شود. در کل برآیند مطالعات به این سمت است که ورزش در کاهش بروز سنگ تاثیرگذار است.

سنگ کلیه و وقایع استرس زا در زندگی

زندگی پر استرس با خطر بالاتر سنگ کلیه همراه است. این مسئله به ویژه در زنان به اثبات رسیده است. استرس نه تنها خطر شروع بیماری را افزایش می دهد بلکه دفعات دفع سنگ را هم بالا می برد. به نظر می رسد پاسخ های هورمونی به استرس در این مسئله دخیل باشند.

ده قانون برای پیشگیری از سنگ کلیه

۱–  وزن خود را در حد ایده آل نگه داشته و روزانه به طور منظم و در هوای باز ورزش کنید.

۲–  روزانه به اندازه کافی آب بنوشید به طوری که ۲ لیتر در روز حجم ادرار شما باشد.

۳–  مصرف پروتئین های گوشت قرمز و مرغ را به اندازه ۲۰گرم در روز کاهش دهید.

۴–  روزانه حدود ۴۰ گرم پروتئین گیاهی استفاده کنید.

۵–  هر روز میوه و سبزیجات مصرف کنید و از مصرف محصولات غنی از اگزالات بپرهیزید.

۶–  شیر و محصولات لبنی را در حدی بنوشید که میزان مصرف کلسیم روزانه شما به حدود ۱۰۰۰ میلی گرم در روز برسد.

۷ – دستورالعمل های بین المللی که برای مصرف چربی و کربوهیدرات وجود دارد  را رعایت کنید.

۸–  از محصولات مواد غذایی تازه و منجمد استفاده کنید و از مصرف غذاهای از قبل پخته شده یا مواد غذایی کنسرو شده هستند پرهیز کنید.

۹–  از مصرف خودسرانه مکمل های غذایی و داروها و مکمل ها پرهیز کنید.

۱۰–  تا جایی که ممکن است از وقایع استرس زا زندگی دوری کنید.